গোপাল আতাৰ তিথি

আজি বহাগৰ দুই তাৰিখ। বৰপেটা জিলাৰ ভৱানীপুৰৰ ওচৰৰ কালঝাৰ সত্ৰত আজিৰ দিনটোত এই সত্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠাপক গোপাল আতাৰ তিথি বৰ ধূমধামেৰে পালন কৰা হয়।

১৫৪৭ ইং চনত গোপাল আতাৰ জন্ম হৈছিল শিৱসাগৰ জিলাৰ নাজিৰাৰ ওচৰত। কিশোৰ কালতেই তেওঁ কোচ ৰজা মহাৰাজ নৰনাৰায়ণৰ কোচ সাম্ৰাজ্যৰ কেইগৰাকীমান কলা-কুশলীৰ সংস্পৰ্শত তেওঁ বৰপেটাৰ ভৱানীপুৰলৈ গুছি আহিছিল। পিছলৈ মহাপুৰুষ মাধৱদেৱৰ অগাধ পাণ্ডিতালি আৰু ব্যক্তিত্বত মুগ্ধ হৈ তেওঁ গুৰুজনাৰ ওচৰত শিষ্যত্ব গ্ৰহণ কৰে আৰু পিছপৰা ঠাইসমূহলৈ গৈ মহাপুৰুষজনাৰ লগত বৈষ্ণৱ ধৰ্ম প্ৰচাৰত গুৰুত্ব দিয়ে।

অসমীয়া সাহিত্য আৰু সংস্কৃতিলৈ গোপাল আতাৰ অৱদান অশেষ। তেওঁ এক অনন্য নাট ৰচনা কৰিছিল। সংলাপ আৰু সুৰেৰে সৈতে নৃত্য তেওঁৰ এই ৰচনাৰ অনন্য দিশ আছিল। তেওঁ ৰচনা কৰা "জন্মযাত্ৰা", "নন্দোৎসৱ"ই এই অনন্য দিশৰ প্ৰমাণ দাঙি ধৰে। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মোৎসৱত তেওঁৰ এই যাত্ৰাই গোটেই অঞ্চলতে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছিল। বৈষ্ণৱ ধৰ্মই মানুহক ভগোৱা চাৰি সম্পতি ব্ৰাহ্ম-সম্পতি, পুৰুসম্পতি, নিকাসম্পতি আৰু কলাসম্পতিৰ ভিতৰত গোপাল আতাই নিজকে কলাসম্পতিৰ শীৰ্ষত দেখিছিল। গোপাল আতাৰ দ্বিতীয় নাটক গোপী-উদ্ধৱ-সম্বাদ ভগৱতপুৰাণৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল। মহাপুৰুষ মাধৱদেৱৰ এই প্ৰধান শিষ্যগৰাকীয়েই বৰপেটা জিলাৰ কালঝাৰৰ ওচৰত কালঝাৰ সত্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। তেখেতৰ মৃত্যু হৈছিল ইং ১৬১১ চনত।

বৈষ্ণৱধৰ্মৰ ক্ষেত্ৰত একশৰণ নামধৰ্ম প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত এক উল্লেখনীয় অৰিহনা যোগোৱা এই মহান ধৰ্মপ্ৰাণজনক আজি তেওঁৰ তিথিত শ্ৰদ্ধাৰে সুৱঁৰিছো।

(এই লেখাৰ আলম হৈছে "Encyclopaedia of Indian Literature: devraj to jyoti, Volume 2" ৰ পৃষ্ঠা ১৪৪৩-১৪৪৪। ভুল-ভ্ৰান্তি নিত্যান্তই কাকতলীয়া )

এই কালঝাৰ সত্ৰৰ কেইখনমান আলোকচিত্ৰ সংগ্ৰহ কৰিছে সঞ্জীৱ কুমাৰ বৰকাকাতি ডাঙৰীয়াই (http://sankaradeva.com/photo/useralbum/sanjib/84)।

হিতেন শৰ্ম্মাৰ দিনলিপি -৬ (দ্বিতীয় অধ্যায়)

বহুদিনৰ মূৰত আজি মনৰ আনন্দত মতলীয়া হোৱাৰ সুবিধা পাইছোঁ। হস্পিটেলৰ পৰা ওলায়ে সিদিনা কলেজলৈকে অহা নাছিলো। ‘সইখে’ৰ লগত লাগি থাকোতে সকলো পাহৰিয়েই গৈছিলো। ঠিক পাহৰি যোৱা নহয়, আচলতে অজুহাত এটাহে ৰাখি থৈছিলো; পিছত কামত আহিব বুলিয়েই। আৰু আজি ‘কোষষ্ঠি’ত আলোছায়াই অভিনয়ত প্ৰথম পুৰষ্কাৰ পোৱাৰ পাৰ্টী দিবলৈ যেতিয়া নিমন্ত্ৰণ দিছিল, যেতিয়া প্ৰশ্ন কৰিছিল-এই দুদিন কিয় অহা নাই বুলি, তেতিয়াই কামত লগাই দিলো অজুহাতটো।

হস্পিটেলত পূৱালীহঁতক লগ পোৱাৰ পিছত আৰু দুটা দিন। সেই দুটা দিনত সকলোবোৰ কথা আকৌ এবাৰ জুকিয়াই চাইছিলো। লাহে লাহে সিদ্ধান্ত এটিয়ে মূৰত বাহ লৈছিল। কিন্তু তাক এতিয়াই ৰূপায়ণ কৰাৰ কথা ভবা নাছিলো। মাথোঁ কলেজলৈ আহি ৰেগুলাৰ ক্লাছ কৰিব লাগে, সেইটোতহে জোৰ দিছিলো। আৰু ইমানদিনৰ মূৰত আজি কলেজলৈ আহি কিবা একা নতুন নতুন যেন লাগি গৈছিল। চৌদিশ কিবা ফৰকাল ফৰকাল লাগিছিল।

-ঐ চক্ৰেটিছ, কি ভাবি আছা? –পূৱালীৰ পেকপেকনিত যেনিবা মোৰ তন্দ্ৰা ভাঙিল।

-ঐ কুট্টী, কি চক্ৰেটিছ, চক্ৰেটিছ কে থাকা? মাতা যদি মোৰ নামেদি মাতপি। নহ’লি নামতিবিয়েই। চক্ৰেটিছ চক্ৰেটিছ কৰি থাকলি কথা বোয়া হোবো কিন্তু, কৈ দিছু।

-হৈছি যা, কিডেল কৰবিনু?

-কিডেল কৰিম সুধচা? গম পাবি পাচত…

-দে, হোবো দেয়ে। তুহুন যি ইমান কাইজা কৰবা পাৰা – ৰবেনে মাত লগালে।

-আৰে ভাই, তোৰ আৰো নৱনীতাৰ দৰে ডুবি থাকলি, তাহুনো কাইজা নকৰিকলাকহৈ-এইবাৰ ৰাণাই ওকালতি কৰিলে

-তাৰমানে তই কি কৰবা বিচৰিছা?-পূৱালীয়ে এইবাৰ মোক এৰি ৰাণাক ফেপেৰি পাতি ধৰিলে।

-কি কম আৰো? একে একে দুই বুলি আমি পঢ়িছলুযি, নিওতাতো মাতছিলু দেখুন, তুহাক দেখি সেই নিওতাগেলা মোনোত পৰবা ধচ্চি ৰ’।

-ঐ চুৱৰ…সেই টাঙানডালৰ লগত মোৰ কোত মিল দেখলিনু?-পূৱালীয়ে মোক টাঙোন সজাই এইবাৰ উঅভতি ধৰিলে। ৰাণায়ো এৰি নিদিলে। এনেকৈ চলি থাকিল কাজিয়া; এখন আনন্দৰ খণ্ডযুদ্ধ। এইমাত্ৰ যদি মোৰ আৰু পূৱালীৰ মাজত, তাৰ ঠিক পাছতেই হয়তো ৰাণাৰ লগত। এইমাত্ৰ যদি ৰবেন সাঙুৰ খাই পৰিছে, কেতিয়াবা আকৌ নৱনীতা, আলোছায়াও লিপ্ত হৈছে এই খণ্ডযুদ্ধত। তেনেকুৱা খণ্ডযুধ এখনত পূৱালী আৰু ৰাণা লিপ্ত হৈ থাকোতেই মই কেৰাহিকৈ আলোছায়ালৈ চালো। নিজম পৰি আছে মুখখন। মোৰ চকুলৈ তাই একেথিৰে চাই আছে। মনোভাৱ বুজা নাযায়। কিবা হয়তো ভাবি আছে, অথবা উপভোগ কৰি আছে কাজিয়াখন। হয়তো অকণমান জ্বলিছে, হয়তো মোৰ চকুলৈ চাই উলিয়াই লব বিচাৰিছে মই নোকোৱা কিছুমান কথা। পূৱালী আৰু ৰাণাৰ কথাৰ সত্যতাৰ সন্ধানো হয়তো কৰিব পাৰে। ধৰিব নোৱাৰি। স্থিৰপ্ৰজ্ঞ এজনী ছোৱালী। নিজে কিবা নকলে উলিয়াবলৈ কাৰো সাধ্য নাই। দুৰ্বোধ্য দৃষ্টিৰে চাই আছে মোলৈ। তাইলৈ চাই ময়েই লাজ পালো। লগে লগে মুখ ঘূৰাই তলমুৱা হলো।

-সি চাইকেল চলে আছে আৰো তই বুলে আগত বহি যাই আছা, দেখলি কেনে লাগবো ভাবচুন-ৰাণাই মোক লৈ পুৱালীলৈ এৰা গুলীবোৰ এতিয়াও মোৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈ ফুটিয়েই আছে।

-বিজলী বাঁহোৰ ভাৰপাচীহেন হোবো। -এইবাৰ ৰবেনে মাত দিলে।

-ঐ, তহঁতে কাজিয়ায়েই কৰি থাকিবি নে কিবা খাবিও?-এইবাৰ নৱনীতাই মাত লগালে।

গাঁওৰ পৰিৱেশৰ পৰা আহি লাহে লাহে যান্ত্ৰিকতালৈ পৰ্যবেশিত হোৱাৰ সময় এই কলেজৰ সময়খিনি। এনে এক জীৱনৰ আৱেষ্টনীতেই লাহে লাহে সোমাই গৈ আছিলো। সঁচা আন্তৰিকতাৰ পৰা বহু আঁতৰাই নি আমাক যান্ত্ৰিকতাৰ লগত খাপ খুৱাবলৈকে হেনো লাগে এই কলেজৰ দিনবোৰ। এইখিনি সময়ত নাথাকে কোনো আবেগ-অনুভূতি অথবা আন্তৰিকতাৰ মূল্য। এই সকলোবোৰ মাথোঁ এখন খেলৰ একো একোটা ‘চাল’। জীৱন খেলৰ ‘চাল’। সঁচা জীৱনৰ ‘চাল’। এয়া অৱশ্যে মই কোৱা কথা নহয়। ডিগ্ৰী পাছ কৰি অতীতক ৰোমন্থন কৰি থকাসকলৰ অধিকাংশৰে মতামতৰ সাৰাংশ এয়া। কিন্তু বিশ্বাস কৰোঁ কেনেকৈ? এই মূহুৰ্তত যিমানখিনি তামচা-ফুৰ্তিয়ে আমাক লগ দিছে, সকলোৱে যেনেকৈ হাঁহি মাতি মতলীয়া হৈ আছে, কেনেকৈ বিশ্বাস কৰিম যে কোনোবাই কিবা স্বাৰ্থ সিদ্ধিৰ বাবে ‘চাল’ খেলি আছে? তথাপিও এক বুজা-নুবুজা সাথঁৰৰ দৰে ভয় ভাৱ এটা মনত লৈ সাৱধানেৰে খোজ পেলাইছো সন্মুখত পৰি থকা ভবিষ্যত নামৰ বহল পথাৰখনত। সময়েই এয়া খোজ পেলোৱাৰ, সন্মুখলৈ আগবঢ়াৰ। সন্মুখত কি আছে- কি নাই, গৈ গৈ কি পাম-কি হেৰুৱাম, এই সকলোবোৰ চিন্তাৰ পৰা এতিয়া বহু দূৰত। এতিয়া আমি গতিপ্ৰাপ্ত। অবাধ গতিৰে আমি জানো মাথোঁ খোজ পেলাবলৈ। আগৰ জীৱনতকৈ এয়া এক নতুন জীৱন। ভয় ভয় ভাৱে এই নতুন পৃথোৱীক আমাৰ পৰা আতঁৰাই নিব পৰা নাই। নতুনকৈ আৰম্ভ কৰিছোঁ যে সময়বোৰ! নতুনকৈ খোজ পেলাইছো। যি চাউমিনৰ কথা শুনিলে “ৰাৱনৰ নাড়ী” বুলি উকিয়াইছিলো, যি ফাষ্টফুদক কৱল পাশ্চাত্য খাদ্য সংস্কৃতিৰ পৰিচয় বুলি ভাবিছিলো সদায়, সেই ফাষ্টফুডৰ প্লেট লৈ এতিয়া কোষষ্ঠিত গৰম কৰিছো আমাৰ আড্ডা। ছোৱালীসকল কোনোবা ল’ৰাৰ বন্ধু হব পাৰে বুলি যিটো কথা কেতিয়াও ভাবিবই পৰা নাছিলো, এই নতুন পৃথিৱীত সলনি হৈ গৈছে সেই ধাৰণা। আমাৰ সন্মুখত এই মূহুৰ্তত বহি আছে তিনিজনীকৈ ছোৱালী। সকলোবোৰ যেন সহজ হৈ পৰিছে। নতুন পৃথিৱীৰ নতুন বতাহে সকলোবোৰ সহজ কৰি তুলিছে। ভাল লগা হৈ পৰিব ধৰিছে সকলোবোৰ। নতুন উদ্যম, নতুন উৎসাহেৰে পৃথিৱীখনক নতুন ৰূপত দেখাৰ হাবিয়াস জন্মিছে। আৰু পঢ়াশুনাবোৰ!! চলি আছে। তিনি বছৰ বহু দূৰত। ফাইনেল পৰীক্ষা এই মূহুৰ্তত অদূৰত ধিমিকি-ধিমিকি জ্বলি থকা এগছি চাকি মাথোঁ। সেই ফালেই এই বিশাল ভৱিষ্যতৰ মাজেৰে আমাৰ গতি। ওচৰ পোৱালৈকে হৈ যাব। এইখিনি সময়ত কিবা ‘ভাল কাম’হে কৰিব লাগিব। এই বিশাল পথত সেয়াহে সঠিক দিশ। কিন্তু কি কৰিম? কোনোটো দিশ শুদ্ধ? কোনটো সঠিক পথ? কৰিবলৈ কি আছে আমাৰ হাতত? কৰিবলৈ কি আছে… এৰা আছে। আমাৰ কৰিবলৈ বহুত কিবাকিবিয়েই আছে। পূৱালীয়ে কোৱা কামটোওতো সঠিক পথেই। হঠাতেই মনত পৰি গ’ল পূৱালী, কুমাৰ দাহঁতে আৰম্ভ কৰিবলগীয়া পৰিকল্পনাবোৰৰ কথা। কিন্তু সেই যে স্বহীদ ভৱনত কৈছিল, তাৰ পিছতটো মোক কোনেও একো কোৱাই নাই। মই ততাতিয়াকৈ পূৱালীক সুধিলো-

-ঐ পূৱা, কামটু কি হল?

-কি কাম?

-তোৰ আৰো কি হল? কাম বিচৰি আছা যি, অৱস্থা ইমানেই বোয়া হৈছি যদি আমাৰ ঘৰত বুল। গৰু চাৰোবা পাৰবি। -ৰমেনে সুবিধা গ্ৰহণ কৰি মোক ঠাট্টা নকৰি নেৰিলে। তাক পাট্টা নিদি মই ক’লো

-সেই যে কুমাৰ দা আহাৰ লোগোত..

-ধেৎতেৰি, দেখচানা। মই পাৰহিয়ে আচলু। আজি ওলবি। ৬ টা বাজাত সব লগ হোবো বুলে। তোকো কবা দিছিল। পাছে ঠেহতে তৈ  আৰো ৰৌঘৰ পালি নহে।

-আজি?

-অ’। কিয়ো কিবা অসুবিধা?

-তেনে অসুবিধা আকো নাই। কাম এটা আছিল… বাদ দি হোবো দে। কাম পাছেও কৰবা পাৰিম।

-কি কাম?

-ঘউৰা

-এনে গতে ঘউৰা কাম কৰাটু ওলচি।- এইবাৰ ৰাণাই টোকাৰি বজালে

-ৰহচুন। কামটুৰ কথা দেখুন মই একোৱে নাজনু।

-জানিবা। আজি থাকিলে সকলো গম পাবা। -এইবাৰ আলোছায়াই মাত লগালে।

-তুমিও লিখা-মেলা কৰা নেকি?-নৱনীতাই মোলৈ চাই সুধিলে।

-লেখা-মেলা? মই? নাঃ। গিফট পাৱ ৰঞ্জু হাজৰিকাৰ উপন্যাস পঢ়ু কেৱল।–মোৰ কথাত আটাইকেইজন হাঁহি উঠিল।

আন এক নতুনত্বৰ আহ্বান পাইছিলো। এজাক প্ৰাণোচ্ছল যুৱক-যুৱতীৰ সান্নিধ্যত পৃথিৱীখন নতুনকৈ গঢ়াৰ সপোন দেখিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলো। ৰং-বিৰঙী ফুলবোৰ, গধূলিৰ নীড়মুখী চৰাইবোৰ, আবেলি ‘টুল’ৰ গৰুৰ আগে আগে নতুনকৈ জগা দামুৰিবোৰৰ চেকুৰ দেখি ভাল লগা হৈছিল। কৰবাত কিহবাৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হৈছিলো। কিন্তু সেয়া কি আছিল, তেতিয়ালৈকে ধৰিব পৰা নাছিলো। তথাপি অন্বেষণ চলি আছিল। কলেজৰ পৰা ওভোতাৰ পৰত সাজ লগাৰ লগে লগে ৰাস্তা-পদূলিৰ কাষত থকা নামঘৰবোৰত ডবাৰ মাত শুনি অথবা নামতী আয়তীৰ ঘোষা-পদ শুনি মনটো পুলকিত হৈ পৰিছিল। দিনটোৰ লঘোন-ভোক সকলো যেন নামঘৰত জ্বলি উঠা বন্তিগছিৰ শলিতাত লাগি পুৰি শেষ হৈ গৈছিল। তেতিয়া শৰৎ নামি আহিছিল। বতৰলৈও, মোৰ জীৱনলৈও।

(ক্ৰমশঃ)